پیکاپ‌های مجهز به موتور دیزلی نقشی تعیین‌کننده داشته‌اند. ترکیب توان بالا، گشتاور مناسب برای یدک‌کشی، دوام بیشتر در کاربری‌های سخت و مصرف سوخت پایین‌تر نسبت به نمونه‌های بنزینی باعث شده است که پیکاپ‌های دیزلی در کشورهایی چون آمریکا، استرالیا، آفریقای جنوبی، کشورهای اروپایی و حتی بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و آسیا به انتخاب نخست بسیاری از مصرف‌کنندگان تبدیل شوند.

شرکت‌هایی مانند فورد، شورولت، دوج، تویوتا، نیسان و میتسوبیشی سال‌هاست که سرمایه‌گذاری کلانی در توسعه پیکاپ‌های دیزلی انجام داده‌اند. برای نمونه، فورد سری F با نسخه‌های دیزلی خود در آمریکا توانسته رکوردهای فروش را در طول چند دهه حفظ کند و حتی تبدیل به پرتیراژترین خودرو بازار این کشور شود.

شورولت سیلورادو و دوج رم نیز در همین مسیر حرکت کرده‌اند و مشتریانی را جذب کرده‌اند که به‌دنبال قدرت یدک‌کشی بالا و استهلاک کمتر هستند. در سوی دیگر جهان، تویوتا هایلوکس به‌عنوان نماد استقامت و سخت‌کوشی، سال‌هاست که با پیشرانه‌های دیزلی در بازارهای استرالیا، خاورمیانه و آفریقا حکمرانی می‌کند.

مزایای فنی و اقتصادی پیکاپ‌های دیزلی

راز موفقیت پیکاپ‌های دیزلی را باید در ماهیت موتورهای دیزلی جست‌وجو کرد. این پیشرانه‌ها به‌طور ذاتی گشتاور بیشتری در دورهای پایین تولید می‌کنند و همین ویژگی باعث می‌شود توانایی خارق‌العاده‌ای در یدک‌کشی تریلرها، حمل بارهای سنگین و حرکت در مسیرهای ناهموار داشته باشند. یک پیکاپ دیزلی می‌تواند بدون فشار آوردن بیش از حد به موتور، بارهای چند تُنی را جابه‌جا کند و درعین‌حال مصرف سوختی کمتر از رقبای بنزینی ارائه دهد.

از منظر اقتصادی نیز موتورهای دیزلی دوام بالاتری دارند و چرخه عمر آن‌ها طولانی‌تر است. در بازارهایی که هزینه سوخت سهم بزرگی از مخارج روزانه صاحبان خودرو را تشکیل می‌دهد، این ویژگی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. علاوه بر آن، در بسیاری از کشورها قیمت گازوئیل پایین‌تر از بنزین است یا دست‌کم اختلاف چندانی با آن ندارد. همین مساله باعث می‌شود استفاده از پیکاپ دیزلی به‌صرفه‌تر باشد و در بلندمدت هزینه مالکیت کمتری بر دوش خریدار بگذارد.

از نظر زیست‌محیطی نیز اگرچه موتورهای دیزلی سنتی به آلایندگی بالاتر شهره بودند، اما نسل‌های جدید با استانداردهای یورو ۶ و سیستم‌های پیشرفته کاهش آلایندگی توانسته‌اند انتشار ذرات معلق و اکسیدهای نیتروژن را تا حد زیادی کنترل کنند. در نتیجه، پیکاپ‌های دیزلی مدرن ضمن حفظ توان بالا، از نظر محیط‌زیستی نیز قابل‌قبول هستند و در بسیاری از کشورهای اروپایی همچنان اجازه تردد آزادانه دارند.

سبد متنوع در بازارهای جهانی

یکی از نکات جالب درباره بازار جهانی پیکاپ‌ها، تنوع گسترده در ابعاد و مشخصات آن‌هاست. از پیکاپ‌های متوسطی چون تویوتا هایلوکس، فورد رنجر و میتسوبیشی L200 گرفته تا نمونه‌های غول‌پیکر مانند فورد F-250، شورولت سیلورادو HD و دوج رم 3500، همگی نسخه‌های دیزلی دارند و پاسخگوی نیازهای متفاوت مصرف‌کنندگان هستند.

این تنوع نه‌تنها به مشتریان حق انتخاب بیشتری می‌دهد، بلکه به بازار امکان می‌دهد تا طیف وسیعی از خریداران را پوشش دهد. از کشاورزی که نیاز به یک پیکاپ ساده برای جابه‌جایی محصولات خود دارد تا شرکت‌های حمل‌ونقل که به‌دنبال یک وسیله کارآمد برای یدک‌کشی هستند، همگی می‌توانند گزینه‌ای مناسب در بازار جهانی پیدا کنند. حتی در کشورهای توسعه‌یافته، پیکاپ‌های دیزلی به‌عنوان خودروهای خانوادگی نیز خریداری می‌شوند و امکاناتی مانند کابین‌های دوکابین، صندلی‌های راحت، سیستم‌های ایمنی مدرن و تجهیزات رفاهی پیشرفته در آن‌ها تعبیه شده است.

وضعیت ایران؛ غیبت محسوس پیکاپ‌های دیزلی

با وجود همه این مزایا، در ایران پیکاپ‌های دیزلی تقریبا غایب هستند و سهمی از بازار ندارند. این در حالی است که کشور ما به دلیل شرایط جغرافیایی، گستردگی راه‌های خاکی و کوهستانی، نیاز بالای بخش کشاورزی و عمرانی می‌توانست یکی از بازارهای اصلی این خودروها باشد. اما چرا چنین نشده است؟

یکی از دلایل مهم را باید در سیاست‌گزاری‌های سوخت و انرژی جست‌وجو کرد. در ایران، سال‌هاست که قیمت بنزین به‌طور مصنوعی پایین نگه داشته شده و همین موضوع باعث شده تقاضا برای خودروهای بنزینی افزایش یابد. در مقابل، گازوئیل به‌عنوان سوختی یارانه‌ای و عمدتا اختصاص‌یافته به ناوگان حمل‌ونقل عمومی و سنگین شناخته می‌شود و امکان عرضه گسترده آن برای خودروهای شخصی یا نیمه‌سنگین وجود ندارد. نتیجه این سیاست، حذف طبیعی بازار پیکاپ‌های دیزلی از چرخه مصرف عمومی بوده است.

از سوی دیگر، استانداردهای سوخت نیز نقش بازدارنده داشته‌اند. بسیاری از پیکاپ‌های دیزلی مدرن نیازمند گازوئیل با کیفیت یورو ۴ یا یورو ۵ هستند، در حالی‌که بخش بزرگی از گازوئیل تولیدی در کشور همچنان کیفیت پایین‌تری دارد. این عدم تطابق سبب شده واردات یا مونتاژ چنین خودروهایی از نظر فنی و اقتصادی توجیه‌پذیر نباشد.

موضوع دیگر، ساختار بازار خودرو در ایران است. بخش عمده‌ای از تولید و واردات خودرو در کشور به خودروهای سواری شهری معطوف بوده و توجه جدی به نیازهای بخش‌های کشاورزی، صنعتی و عمرانی کمتر صورت گرفته است. در حالی‌که در کشورهای دیگر، پیکاپ دیزلی به‌عنوان یک ابزار کار و در عین حال وسیله‌ای خانوادگی شناخته می‌شود، در ایران تصور عمومی همچنان پیکاپ را معادل خودروهایی چون نیسان وانت بنزینی یا معدود مدل‌های مونتاژی می‌داند که از نظر کیفیت و امکانات فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارند.

پیامدهای غیبت پیکاپ‌های دیزلی

نبود پیکاپ‌های دیزلی در بازار ایران، پیامدهای متعددی به‌دنبال داشته است. بخش بزرگی از کشاورزان و فعالان حوزه‌های صنعتی و عمرانی مجبورند همچنان از خودروهای قدیمی و پرمصرف استفاده کنند که نه‌تنها هزینه نگهداری بالایی دارند بلکه ایمنی و بهره‌وری پایینی نیز ارائه می‌دهند. نیسان وانت که سال‌هاست با کمترین تغییرات تولید می‌شود، نمونه‌ای بارز از این وضعیت است.

این خودرو اگرچه همچنان تقاضای زیادی دارد، اما از نظر توان فنی، مصرف سوخت، آلایندگی و امکانات رفاهی فاصله‌ای بعید با استانداردهای جهانی دارد.

علاوه بر این، غیبت پیکاپ‌های دیزلی باعث شده بازار داخلی فرصت رقابت و تنوع را از دست بدهد. اگر چنین محصولاتی در کشور عرضه می‌شدند، می‌توانستند سطح انتظارات مشتریان را بالا ببرند و خودروسازان داخلی را به سمت تولید محصولات مدرن‌تر سوق دهند. این غیبت در عمل نوعی عقب‌ماندگی تکنولوژیک در حوزه خودروهای کاری و تجاری سبک برای ایران به‌وجود آورده است.

آینده‌ای مبهم یا فرصتی تازه؟

با وجود تمام موانع، هنوز هم فرصت‌هایی برای ورود پیکاپ‌های دیزلی به ایران وجود دارد. اصلاح تدریجی سیاست‌های انرژی و حرکت به سمت واقعی‌سازی قیمت‌ها می‌تواند در آینده فضا را برای حضور چنین خودروهایی باز کند. همچنین ارتقای کیفیت گازوئیل داخلی به استانداردهای یورو ۵ و یورو ۶ راه را برای عرضه مدل‌های جدید هموار خواهد کرد.

از سوی دیگر، در دنیای امروز که خودروهای هیبریدی و برقی به‌سرعت در حال توسعه هستند، پیکاپ‌های دیزلی نیز دچار تحول شده‌اند.

برخی شرکت‌ها ترکیب دیزل و هیبرید را برای کاهش مصرف و آلایندگی به کار گرفته‌اند و حتی نمونه‌های تمام برقی نیز در حال ورود به بازار هستند. اگر ایران بخواهد با روند جهانی همگام شود، بی‌توجهی به پیکاپ‌های دیزلی و جایگزین‌های نوین آن‌ها می‌تواند شکاف فناوری را بیشتر کند.

صنایع داخلی نیز می‌توانند از تجربه جهانی استفاده کنند. مونتاژ یا تولید پیکاپ‌های دیزلی در همکاری با برندهای معتبر می‌تواند نه‌تنها نیاز بازار داخلی را پاسخ دهد، بلکه فرصتی برای صادرات به کشورهای منطقه را فراهم آورد. بسیاری از کشورهای همسایه همچنان به پیکاپ‌های دیزلی نیاز دارند و ایران می‌تواند با سرمایه‌گذاری در این بخش سهمی از بازار منطقه را به‌دست آورد.

لزوم تغییر نگاه سیاست‌گزار به خودروهای کار و تجاری سبک

بازار جهانی پیکاپ‌های دیزلی نشان داده که این خودروها به دلیل ترکیب منحصربه‌فرد قدرت، دوام و صرفه اقتصادی، جایگاهی بی‌بدیل در میان مصرف‌کنندگان دارند. از آمریکا تا استرالیا، از آفریقا تا اروپا، پیکاپ دیزلی نه‌تنها وسیله‌ای برای حمل بار، بلکه عضوی از زندگی روزمره مردم است. در مقابل، ایران به‌واسطه سیاست‌های انرژی، کیفیت سوخت و بی‌توجهی به نیازهای واقعی مصرف‌کنندگان از این جریان عقب مانده است.

اگرچه آینده ورود پیکاپ‌های دیزلی به بازار ایران روشن نیست، اما تغییرات احتمالی در سیاست‌های سوختی و صنعتی می‌تواند فرصتی تازه برای این خودروها فراهم کند. بی‌تردید، حضور چنین محصولاتی نه‌تنها کیفیت ناوگان حمل‌ونقل سبک کشور را ارتقا خواهد داد، بلکه می‌تواند به افزایش بهره‌وری اقتصادی و حتی توسعه صادرات در این بخش کمک کند.

آن‌چه مسلم است، نادیده گرفتن پیکاپ‌های دیزلی به معنای چشم‌پوشی از یکی از کارآمدترین ابزارهای حمل‌ونقل جهان است و تداوم این روند شکاف ما با بازارهای جهانی را بیشتر خواهد کرد.